روشهای کروماتوگرافی برای جداسازی اجزای موجود در مخلوط ها از یکدیگر استفاده می شوند. البته با توسعۀ تجهیزات الکترونیکی جدید، از این روشها برای شناسایی و اندازهگیری اجزای مخلوط ها نیز استفاده می شود.
بنابراین، ازآنجاکه اکثر نمونه های موجود در طبیعت به صورت مخلوط های ساده و پیچیده هستند، این روشها در تجزیۀ شیمیایی آنها اهمیت زیادی دارند. به طوری که برای تجزیۀ نفت خام، فراوردههای نفتی، آب ها، هوای شهری و دودهای خروجی از صنایع مختلف، گیاهان و فراورده های آن، صنایع غذایی و بسیاری از نمونه های پیچیده، کاربرد روزمره دارند. این روشها نه تنها در آزمایشگاههای تجزیه، بلکه در صنعت نیز کاربرد دارند. برای مثال، در نیروگاههای برق برای تولید آب بویلرها (دیگهای بخار)، از کروماتوگرافی تبادلگر یونی[1] به مقدار بسیار زیادی استفاده می شود. یا برای تولید فلزات باارزش و کم مقدار، در صنایع فلزشناسی، شیمیایی و هسته ای از این روشها استفاده میشود.
کروماتوگرافی نام عمومی روشهایی است که توسط آنها اجزای یک مخلوط، به‌طور فیزیکی و با توزیع متفاوت بین دو فاز از یکدیگر جدا میشود. یکی از این دو فاز، فاز ساکن[2] و دیگری فاز متحرک[3] نام دارد که به‌طور مداوم در فاز ساکن جریان دارد. فاز ساکن میتواند جامد یا مایع و فاز متحرک میتواند مایع یا گاز باشد. اساس تفکیک اجزای یک مخلوط، تمایل متفاوت آنها نسبت به فاز ساکن و متحرک است.
کروماتوگرافی برای اولین بار در سال 1906 توسط یک گیاه‌شناس روسی به‌نام میشل تسوت کشف و نامگذاری شد. او سعی داشت رنگدانه‌های برگهای رنگین را با عبور دادن محلول عصاره آنها از یک ستون پر شده از ذرات گچ جاذب، از یکدیگر جدا کند. هر یک از رنگدانه با سرعت متفاوتی به طرف پایین ستون حرکت کرده و بدین ترتیب آنها از یکدیگر جدا شدند. اجزای جدا شده در طول ستون به‌صورت نوارهای رنگی به‌آسانی قابل تشخیص بود. ازاین‌رو، این روش کروماتوگرافی به معنای کروما (رنگ) + گرافی (نگاشتن) نامگذاری شد.
[1] . Ion-exchange chromatography
[2] . Stationary phase
[3] . Mobile phase
